CEO-fraude blijft toenemen, zowel in aantallen als wat betreft de omvang. Ook CFO’s lopen gevaar. Eind 2018 kostte het de CFO van bioscoopketen Pathé de kop, toen zij voor 19 miljoen waren opgelicht. Hoe groot is de kans dat een organisatie ermee te maken krijgt? En, hoe dit te voorkomen? “Gedrag is de sleutel.”

Spiksplinternieuw is CEO-fraude niet meer. Al in 2016 raakte deze vorm van oplichting in Nederland in zwang. Maar het aantal meldingen en de omvang van de schade neemt nog steeds toe, van respectievelijk 135 en 650.000 euro in 2016 naar 255 en 2,8 miljoen euro vorig jaar. Die cijfers zijn afkomstig van de Fraudehelpdesk, een organisatie die burgers en bedrijven wil behoeden voor oplichtingspraktijken. Ze vormen waarschijnlijk slechts het topje van de ijsberg. Lang niet alle gevallen worden gemeld.

Werkelijke aantal gevallen van CEO-fraude ligt veel hoger

Het werkelijke aantal gevallen van CEO-fraude ligt waarschijnlijk nog veel hoger. “Misschien wel tien keer zo hoog,” schat Tanya Wijngaarde, woordvoerder bij de Fraudehelpdesk. “Veel getroffen bedrijven en organisaties vinden het toch gênant om ermee naar buiten te komen.”

CEO-fraude kostte Pathé 19 miljoen euro

Eind 2018 haalde de CEO-fraude bij Pathé alle media, omdat hier maar liefst 19 miljoen euro mee was gemoeid. Het doelwit: de CFO. Hij ontving mails van de CEO van het Franse moederbedrijf van Pathé met daarin het verzoek geld over te maken naar een bedrijf in Dubai in verband met een overname. Deze aankoop was vertrouwelijk en mocht niet uitlekken. Vandaar dat het moederconcern had besloten de financiering via Nederland te laten lopen. In overleg met de Nederlandse CEO voldeed de CFO aan de verzoeken. Nadat de fraude aan het licht kwam, werden beide bestuurders ontslagen. De CFO spande daarop een kort geding aan tegen Pathé.

Rechtbank verklaarde ontslag ongegrond

De rechtbank verklaarde het ontslag ongegrond. Er was geen sprake van verwijtbaar handelen; ook het moederbedrijf had zijn zaakjes niet op orde. De CFO kon bijvoorbeeld zomaar miljoenen euro’s lenen uit de cashpool van de holding zonder te melden waarvoor dit nodig was. Wel kreeg Pathé toestemming de arbeidsrelatie te beëindigen. Een meer kritische houding was op zijn plaats geweest, luidde het vonnis.

Voorkomen en herkennen is essentieel

In de Pathé-casus was de CFO het doelwit. Dat is vrij uitzonderlijk. Meestal krijgt de financiële topman indirect met CEO-fraude te maken, bijvoorbeeld doordat een van zijn medewerkers een vreemd betalingsverzoek heeft ontvangen. Het voorkomen en herkennen van deze vorm van oplichting is voor de CFO en zijn team dan ook essentieel.

Bedrijven trekken pas aan de bel als het te laat is

Vaak trekken bedrijven bij CEO-fraudes pas aan de bel als al te laat is. Goede afspraken kunnen dit grotendeels voorkomen. Bijvoorbeeld de afspraak om nooit grote bedragen over te boeken op basis van een telefoontje of e-mail. Zorg dat medewerkers sowieso alert zijn op verzoeken om grote sommen over te maken, helemaal als dit geld naar het buitenland moet. Wordt er vaker een grote overboeking gedaan, spreek dan procedures af over hoe een opdracht gecheckt kan worden. Bij grote bedragen of twijfel de directe leidinggevende betrekken, is sowieso raadzaam. En minstens zo belangrijk: dat iedereen zich aan die afspraken houdt.

We krijgen hier vaak de vraag: ‘Wij hebben uitstekende systemen en procedures en toch gaat het mis. Hoe kan dat?’ Dat is niet zo vreemd. Het gaat vaak fout aan de menskant.”

Inge Wetzer, sociaal psycholoog Hoffmann

Het gaat vaak fout aan de menskant

Dat laatste is allerminst vanzelfsprekend, weet Inge Wetzer. Zij is sociaal psycholoog cybersecurity & compliance bij Hoffmann en speciaal aangetrokken omdat protocollen en het vergroten van het bewustzijn volgens het adviesbureau vaak niet toereikend zijn om dit soort fraudes te voorkomen. Wetzer: “We krijgen hier vaak de vraag: ‘Wij hebben uitstekende systemen en procedures en toch gaat het mis. Hoe kan dat?’ Dat is niet zo vreemd. Het gaat vaak fout aan de menskant. Je kunt alle financemedewerkers wel een awareness-training geven. Maar dat is na een paar dagen weer uitgewerkt. Kennelijk zijn er redenen om je er niet aan te houden.”

Gedrag: dat is waar het om draait bij effectieve bestrijding

Ze geeft een voorbeeld: “We weten inmiddels allemaal dat appen in de auto niet mag. En toch gebeurt het. Drie keer per week sporten is goed voor je, weten we ook. En toch zijn er veel mensen die dat niet doen.” Gedrag: dat is waar het om draait bij effectieve bestrijding van CEO-fraude en andere vormen van cybercrime, analyseert Wetzer. En gedrag wordt bepaald door bewustzijn, motivatie en de gelegenheid.

Helder motief om procedures te omzeilen

Bij CEO-fraude is er vaak een helder motief om de procedures te omzeilen: de ‘baas’ vraagt het. Sterker nog: hij doet een klemmend beroep om buiten de regels om handelen, in een hoger belang, dat van de organisatie. De hiërarchische kloof is zo groot dat de medewerker het niet in zijn hoofd haalt om de ‘baas’ te bellen. Zo is de cultuur nu eenmaal.

Preventieve maatregelen van CFO’s dun gezaaid

Een panacee is er niet, meent de psycholoog. “Wat de beste remedie is, verschilt per organisatie. Om daarachter te komen moet je met de medewerkers in gesprek.” CFO’s die preventieve maatregelen nemen tegen CEO-fraude zijn echter dun gezaaid, weet Wetzer. “Informatiebeveiliging is vaak de verantwoordelijkheid van de Chief Information Security Officer (CISO). Die valt onder de CFO. Als de CISO bij zijn baas aanklopt, krijgt hij vaak te horen: ‘Bij ons zal het zo’n vaart niet lopen.’” Een misvatting, aldus Wetzer. “Dat dachten ze bij al die getroffen bedrijven ook.”

Wapen uw medewerkers tegen cybercriminelen. 

We vertellen u graag meer over de mogelijkheden van het gedragsprogramma.

Meer informatie?

Bel direct met een specialist

088-2986600

Fraude & Integriteit

Zo houdt u criminele werknemers buiten de deur

Dit voorjaar meldden BNR en het Financieele Dagblad dat duizenden Noord-Koreaanse IT’ers undercover aan de slag zijn bij westerse bedrijven, waaronder de grootste en meest winstgevende bedrijven in de Verenigde Staten. Uit de berichtgeving blijkt dat deze werknemers veelal onder valse namen werken en binnenkomen met gestolen, vervalste of (met AI) nagemaakte identiteitsdocumenten.

Fraude & Integriteit

Interne fraude met zakelijke creditcards: een steeds groter probleem

De afgelopen tijd heeft Hoffmann een aantal keer aandacht gevraagd voor het fenomeen interne fraude. In onze onderzoeken zien wij namelijk een toename in het aantal fraudes, en ook in de omvang daarvan. De schade loopt niet zelden op tot een paar ton. Een vorm van fraude die daarbij nog relatief onderbelicht is maar wel aan terrein wint, is de fraude met zakelijke creditcards. In dit artikel vertellen we u hoe dit komt en hoe u dit binnen uw organisatie kunt voorkomen.

Fraude & Integriteit

Interne fraude: Verwacht het onverwachte, dan wordt u nooit verrast

Creatieve medewerkers zijn een must voor uw organisatie. Want een flinke dosis creativiteit zorgt voor innovatiekracht en groei. Bovendien kan uw organisatie met de hulp van creatieve medewerkers blijven meebewegen in een steeds veranderende wereld. Daarbij is het wel van belang dat uw medewerkers die creativiteit inzetten voor de organisatie en niet voor zichzelf. Een open deur misschien, maar toch zien wij nog te vaak dat financieel managers hun creativiteit inzetten om fraude te plegen.


 

Wilt u op de hoogte blijven van onze diensten en werkzaamheden? Meld u hier aan voor de periodieke toezending van onze Hoffmann Tips.